١٠ هۆکار بۆ یاریکردن بەخۆڕایی

1- یاریکردن شتێکە کە منداڵ پێی لەدایک دەبێت

مرۆڤ “هۆمۆ ساپیێنس” و “هۆمۆ لودێنس”ە، واتە کەسێکی ژیر و یاریزانانە. ڕەنگە یاریکردن یەکێک بێت لە کۆنترین تەکنیکە کولتوورییەکانی مرۆڤ. مرۆڤەکان غەریزەی یاریکردنیان لەگەڵ زۆرێک لە شیردەرەکانی تردا هاوبەش دەکەن. لەبەر ئەوەی پەرەسەندن ئەم ڕەفتارەی دروست کردووە، حەزی یاریکردن ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە مرۆڤدا هەیە. هیچ منداڵێکی مرۆڤ پێویستی بە هاندانی و پاڵنەر و داوای یاریکردن نییە. یاریکردن ئاسانە - لە هەر شوێنێک، لە هەر کاتێکدا.

2- یاریکردن پێویستییەکی سەرەتایی منداڵە

وەک خواردن و خواردنەوە و خەوتن و خەمخۆری، یاریکردن پێویستییەکی سەرەتایی مرۆڤە. بۆ ماریا مۆنتیسۆری پەروەردەکاری چاکسازی، یاریکردن کاری منداڵە. کاتێک منداڵان یاری دەکەن، بە جددی و تەرکیزەوە لە یارییەکەیان نزیک دەبنەوە. یاریکردن چالاکی سەرەکی منداڵە و لە هەمان کاتدا ڕەنگدانەوەی گەشەکردنی منداڵە. یاری چالاکانە لە ڕێگەی جۆراوجۆرەوە پرۆسەی فێربوون و گەشەکردنی منداڵان بەرەوپێش دەبات.

3- یاریکردن خۆش و چێژبەخشە

هیچ منداڵێک بە مەبەستی فێربوونی شتێکی مانادار یاری ناکات. منداڵان زۆر حەز بە یاریکردن دەکەن چونکە چێژیان لێ وەردەگرن. چێژ لە کردارە خۆدیاریکراوەکانیان و ئەو خۆکاراییەی کە ئەزموونی دەکەن. منداڵان بە سروشتی کنجکۆڵن و کنجکاوی باشترین دیداکتیکی جیهانە. ماندوونەناسانە شتی نوێ تاقی دەکەنەوە و بەم شێوەیە ئەزموونی بەنرخی ژیان بەدەست دەهێنن. فێربوون لە ڕێگەی یاریکردنەوە فێربوونێکی چێژبەخشە و گشتگیرە چونکە هەموو هەستەکان بەشدارن - تەنانەت ئەو شتانەی کە پێیان دەوترێت بێمانا.

4- یاریکردن جەستە ڕاهێنان دەکات

ئەرکێکی سەرەکی یاری چالاک بریتییە لە ڕاهێنانی جەستەیەکی گەنج. ماسولکە و ڕیشاڵەکان و جومگەکان بەهێز دەبن. زنجیرەکانی جووڵە تاقی دەکرێنەوە و هەماهەنگ دەکرێن و پرۆڤە دەکرێن. بەم شێوەیە دەتوانرێت کردارە ئاڵۆزەکان ئەنجام بدرێت. خۆشی جوڵە دەبێتە بزوێنەری گەشەکردنی تەندروست، بۆ ئەوەی هەستکردن بە جەستە و هۆشیاری و کۆنترۆڵکردن و سەلامەتی جوڵە و بەرگەگرتن و ئەدای کارکردن پەرەی پێبدرێت. ماندووبوونی جەستەیی و بەشداریکردنی سۆزداری تەحەدای تەواوی کەسایەتی دەکات. هەموو ئەمانە گەشەپێدانی کەسی گشتی بەرەوپێش دەبەن. هەروەها جێگەی سەرگەرمی و یاریکردن دەتوانن لێرەدا بەشدارییەکی گرنگ بکەن. بە تایبەت لەبەر ئەوەی "مەشقکردنەکە" ڕۆژانە و بە ڕێکەوت ئەنجام دەدرێت.

5- یاریکردن و فێربوون ژن و مێردێکی خەونن

ئەوەی لە سەرەتادا وەک دژایەتییەک دەردەکەوێت لە ڕاستیدا یارییەکی خەونە، چونکە یاریکردن باشترین پشتگیرییە بۆ منداڵان. فۆڕمی سەرەتایی فێربوونە لە منداڵیدا. منداڵان لە ڕێگەی یاریکردنەوە لە جیهان تێدەگەن. توێژەرانی یاری و منداڵی وا گریمانە دەکەن کە منداڵ تا ئەو کاتەی دەست بە خوێندن دەکات دەبێت بەلایەنی کەمەوە بۆ ماوەی ١٥ هەزار کاتژمێر بە شێوەیەکی سەربەخۆ یاری کردبێت. ئەوە نزیکەی حەوت کاتژمێرە لە ڕۆژێکدا.

6. یاریکردن فشاری دەروونی کەمدەکاتەوە

کاتێک چاودێری یاریکردنی منداڵان دەکەین، دەتوانین دووبارە و سێبارە ببینین کە لە ڕێگەی یاریکردنەوە کاریگەرییەکان پرۆسێس دەکەن. لە یارییە ڕۆڵگێڕانەکاندا ئەزموونی جوان و چێژبەخش، بەڵام خەمناک و ترسناکیش نمایش دەکرێن. ئەوەی منداڵ یاری پێدەکات بۆ ئەو مانا و گرنگی هەیە. کەمتر پەیوەندی بە گەیشتن بە ئامانجێک یان ئەنجامێکی دیاریکراوەوە هەیە. ئەوەی زۆر گرنگترە پرۆسەی یاریکردن و ئەو ئەزموونانەیە کە دەتوانێت لە کاتی یاریکردندا لەگەڵ خۆی و منداڵانی دیکەدا بەدەستی بهێنێت.

7- یاریکردن بریتیە لە فێربوونی کۆمەڵایەتی

گروپی یاریکردنی تەمەن و ڕەگەزی تێکەڵاو چوارچێوەیەکی گەشەپێدانی گونجاو بۆ فێربوونی کۆمەڵایەتی پێشکەش دەکات. چونکە کاتێک منداڵان پێکەوە یاری دەکەن، گرنگە بیرۆکەی یارییە جیاوازەکان بەدیبهێنن. بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە ڕێککەوتن بکرێن و ڕێساکان لەسەریان ڕێکبکەون و ناکۆکیەکان چارەسەر بکرێن و چارەسەری ئەگەری دانوستان بکرێن. پێویستە پێداویستییەکانی خۆت بخرێتە لایەک لە بەرژەوەندی بیرۆکەی یاری و گروپی یاریکردن بۆ ئەوەی یارییەکی هاوبەش بەهیچ شێوەیەک گەشە بکات. منداڵان هەوڵ دەدەن بۆ پەیوەندی کۆمەڵایەتی. ئەوان دەیانەوێت سەر بە گروپێکی یاریکردن بن و بەو هۆیەوە ڕەفتار و ستراتیژی نوێ پەرەپێبدەن کە بتوانن سەر بە گروپێک بن. یاریکردن ڕێگا بۆ خودی خۆت دەکاتەوە، بەڵام لە منەوە بۆ تۆ بۆ ئێمەش.

8. یاریکردن هاندەری داهێنانە

منداڵان لە ڕێگەی یاریکردنەوە واقیعی خۆیان لە قاڵب دەدەن. کارناکات، بوونی نییە - خەیاڵی گوڵاوی نزیکەی هەموو شتێک دەکاتە مەمکین. خەیاڵ و داهێنان و یاریکردن بەبێ یەکتر خەیاڵیان پێناکرێت. چالاکییەکانی یاریکردنی منداڵان هەم ئاڵۆزە و هەم خەیاڵییە. دووبارە و سێبارە بە هاوبەشی دروست دەکرێن. زۆرجار لە یارییەکەدا کێشە دروست دەبن کە پێویستە چارەسەر بکرێن. گەڕان بەدوای چارەسەردا بەشێکی سەرەکی یارییەکەیە. ئەم فێربوونە لەسەر بنەمای دۆزینەوە، خۆبەدەستەوەدانی چالاکانەی جیهانە بەناوی مرۆڤەوە.

9- یاریکردن سنوورەکان تێدەپەڕێنێت

یاریکردن زۆر گرنگە بۆ هاوڕێیەتی و هەروەها پەیوەندی نێوان کولتووری و زمانە جیاوازەکان. سەنتەری چاودێری ڕۆژانە شوێنێکی هەمەجۆریی کۆمەڵایەتی-فەرهەنگی ژیاوە. کلیلی بەریەککەوتن و پێکەوەبوون یاریکردنە. منداڵ لە ڕێگەی یاریەوە گەشە دەکات بۆ ناو کلتوری خۆی و لە ڕێگەی یاریەوە پەیوەندی لەگەڵ یەکتردا دروست دەکات، چونکە لە یاریکردندا هەموو منداڵان بە یەک زمان قسە دەکەن. کراوەیی منداڵانە بەرامبەر بە شتەکانی تر و حەزکردن بە شتە نوێیەکان سنوورەکان تێدەپەڕێنێت و ڕێگە بە پەرەسەندنی شێوازە نوێیەکانی پەیوەندی دەدات.

10- یاریکردن مافی منداڵە

منداڵان مافی کات بەسەربردن و پشوودان و یاریکردنیان هەیە. ئەم مافە بۆ یاریکردن لە مادەی ٣١ی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵدا هاتووە. لیژنەی مافی منداڵانی نەتەوە یەکگرتووەکان جەخت لەوە دەکاتەوە کە منداڵان پێویستە بە شێوەیەکی سەربەخۆ یاری بکەن و کەمتر لە لایەن گەورەکانەوە ئاڕاستە بکرێن. ئەرکی سەنتەرەکانی چاودێری ڕۆژانە ئەوەیە کە منداڵان بتوانن بەبێ تێکچوون لە ژوورە هاندەرەکاندا یاری بکەن - لە ژوورەوە و دەرەوە. پێداگۆژییەک کە یاریکردن بەرەوپێش دەبات، کچان و کوڕان دەتوانن پەرە بە تواناکانی یاریکردنیان بدەن و ڕێگە بە دایک و باوکان دەدات بەشداری بکەن لەوەی کە منداڵەکانیان چەندە باش گەشە دەکەن لە ڕێگەی یاریکردنەوە.

بۆ یەکەمجار لە باخچەی ساوایان ئەمڕۆ ١٠/٢٠١٧، ل ١٨-١٩ بڵاوکرایەوە